Schonere lucht had in 2019 in de hele EU ten minste 178 000 levens kunnen redden

In de EEA-briefing ’Health impacts of air pollution in Europe’ worden geactualiseerde ramingen gepresenteerd over de manier waarop drie belangrijke verontreinigende stoffen – fijnstof, stikstofdioxide en ozonconcentraties op grondniveau – de gezondheid van Europeanen in 2019 hebben beïnvloed. In de briefing worden ook de potentiële voordelen beoordeeld van een verbetering van de luchtkwaliteit in de richting van de door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbevolen nieuwe richtwaarden. Ook wordt in de briefing de voortgang gemeten op weg naar de in het EU-actieplan om de vervuiling tot nul terug te brengen vervatte doelstelling om het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van blootstelling aan fijnstof tegen 2030 met meer dan 55 % te verminderen.

• Volgens de meest recente ramingen van EEA zijn in 2019 in de EU 307 000 mensen  vroegtijdig gestorven als gevolg van blootstelling aan vervuiling door fijnstof^[1]. Ten minste 58 %, ofwel 178 000, van deze sterfgevallen had kunnen worden voorkomen als alle EU-lidstaten aan de nieuwe WHO-luchtkwaliteitsrichtwaarden van 5 µg/m3 hadden voldaan.
• De luchtkwaliteit in Europa was in 2019 beter dan in 2018, wat ook leidde tot minder negatieve gevolgen voor de gezondheid.De afname van de vervuiling volgt een langetermijntrend, die wordt aangestuurd door beleid ter vermindering van emissies en ter verbetering van de luchtkwaliteit.
• In het kader van de Europese Green Deal wordt in het EU-actieplan om de vervuiling tot nul terug te brengen een doelstelling vastgesteld om het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van blootstelling aan fijnstof tegen 2030 met meer dan 55 % te verminderen ten opzichte van 2005. Volgens de analyse van EEA ligt de EU momenteel op schema om de doelstelling te halen, aangezien het aantal sterfgevallen tussen 2005 en 2019 met ongeveer een derde is gedaald. 

“Investeren in schonere verwarming, mobiliteit, landbouw en industrie leidt tot een betere gezondheid, productiviteit en kwaliteit van leven voor alle Europeanen en met name voor de meest kwetsbaren. Deze investeringen redden levens en helpen ook de voortgang op weg naar koolstofneutraliteit en sterke biodiversiteit te versnellen,” aldus Hans Bruyninckx, uitvoerend directeur EEA.

“Het inademen van schone lucht moet een fundamenteel mensenrecht zijn.Het is een noodzakelijke voorwaarde voor gezonde en productieve samenlevingen.Zelfs met de verbeteringen van de luchtkwaliteit in onze regio in de afgelopen jaren hebben we nog een lange weg te gaan om de niveaus van de nieuwe mondiale WHO-richtsnoeren voor de luchtkwaliteit te bereiken,” aldus dr. Hans Henri P. Kluge, regionaal directeur Europa van de WHO. “Bij de WHO zijn we ingenomen met het werk van EEA, dat ons laat zien hoeveel levens kunnen worden gered als de nieuwe luchtkwaliteitsniveaus zouden worden bereikt, zodat beleidsmakers concreet bewijs krijgen van de dringende noodzaak om deze gezondheidslast aan te pakken.”

De briefing van EEA wordt gepubliceerd vlak voor het EU-forum voor schone lucht, dat op 18 en 19 november 2021 zal plaatsvinden. Het forum brengt besluitvormers, belanghebbenden en deskundigen bijeen om na te denken over de ontwikkeling en uitvoering van doeltreffende Europese, nationale en lokale luchtbeleidsmaatregelen, -projecten en -programma’s, alsook om informatie te verstrekken over de lopende herziening van de EU-regels, waaronder de afstemming ervan op de WHO-richtsnoeren voor de luchtkwaliteit.

Achtergrond

Luchtverontreiniging is een belangrijke oorzaak van ziekte en vroegtijdig overlijden en is het grootste milieugerelateerde gezondheidsrisico in Europa.Hartziekten en beroertes zijn de meest voorkomende oorzaken van vroegtijdig overlijden dat is toe te schrijven aan luchtverontreiniging, gevolgd door longziekte en longkanker.

De richtlijnen betreffende de luchtkwaliteit van de EU bevatten normen voor belangrijke luchtverontreinigende stoffen. Bij deze waarden wordt rekening gehouden met de WHO-richtsnoeren van 2005 en met overwegingen ten aanzien van de technische en economische haalbaarheid ten tijde van de vaststelling ervan.

Uit gegevens van EEA, die eerder dit najaar zijn gepubliceerd, blijkt dat in de meeste Europese landen de luchtverontreinigingsniveaus nog steeds boven de wettelijke grenswaarden van de EU liggen.

De WHO heeft onlangs nieuwe mondiale richtsnoeren voor de luchtkwaliteit vastgesteld om de volksgezondheid te beschermen. Deze richtsnoeren zijn gebaseerd op een systematische beoordeling van het beste beschikbare wetenschappelijke bewijs voor de effecten van luchtverontreiniging op de menselijke gezondheid, waaruit blijkt dat luchtverontreiniging in zelfs nog lagere concentraties dan tot dusver gedacht de gezondheid van de mens schaadt.

De luchtkwaliteitsnormen van de EU vormen een belangrijk beleidsinstrument en een betere afstemming van deze normen op de aanbevelingen van de WHO zou, in combinatie met een beter beleid om verontreiniging aan de bron terug te dringen, voor Europa een belangrijke stap zijn in de richting van schonere lucht.

In de EEA-beoordeling van de potentiële voordelen wordt uitgegaan van een scenario waarbij in alle gebieden in de EU-27 waar de waarden in 2019 boven de WHO-richtsnoeren voor de luchtkwaliteit voor fijnstof lagen, de richtwaarden wel zouden zijn gehaald, terwijl voor alle andere gebieden de waarden op het niveau van de gemeten concentraties van 2019 zouden zijn gebleven. Dit scenario en de bijbehorende ramingen laten dus zien wat de minimale potentiële voordelen zouden zijn van een verbetering van de luchtkwaliteit, waarbij het waarschijnlijk is dat ook in gebieden waar de richtwaarden reeds werden gehaald, maar die waarschijnlijk ook zouden profiteren van schonere lucht in de omliggende gebieden, minder vroegtijdige sterfgevallen zouden optreden.

De EEA-analyse van de gezondheidseffecten voor 2019 werd uitgevoerd met gebruikmaking van de concentratie-responsfuncties die de WHO in 2013 had aanbevolen om in overeenstemming te blijven met de ramingen van EEA in voorgaande jaren. Vanaf volgend jaar verwacht EEA echter zijn analyse volledig af te stemmen op de nieuwe mondiale WHO-richtsnoeren voor de luchtkwaliteit.