Η έκθεση στη ρύπανση προκαλεί το 10 % όλων των κρουσμάτων καρκίνου στην Ευρώπη

Οι ρύποι στο περιβάλλον και στον χώρο εργασίας καθώς και ορισμένοι φυσικοί κίνδυνοι έχουν τεράστιες  επιπτώσεις στην υγεία μας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, προκαλούν καρκίνο, σύμφωνα με τη διαδικτυακή έκθεση του ΕΟΠ «Beating cancer — the role of Europe’s environment (Καταπολέμηση του καρκίνου — ο ρόλος του περιβάλλοντος της Ευρώπης)». Με σχεδόν 3 εκατομμύρια νέους ασθενείς και 1,3 εκατομμύρια θανάτους ετησίως σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο καρκίνος αποτελεί τεράστιο πλήγμα για την κοινωνία μας. Το οικονομικό κόστος είναι εξίσου δυσθεώρητο και εκτιμάται ότι ανήλθε σε περίπου 178 δισ. EUR μόνο το 2018.

Οι περισσότεροι από αυτούς τους περιβαλλοντικούς και εργασιακούς παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρκίνου μπορούν να μειωθούν με την πρόληψη της ρύπανσης και την αλλαγή συμπεριφορών, σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΟΠ. Η μείωση της έκθεσης σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου παρέχει έναν αποτελεσματικό και οικονομικά αποδοτικό τρόπο μείωσης των κρουσμάτων καρκίνου και των θανάτων που συνδέονται με αυτά.

Για πρώτη φορά, ο ΕΟΠ διερεύνησε τη σύνδεση μεταξύ καρκίνου και περιβάλλοντος, εξετάζοντας τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση, το ραδόνιο, την υπεριώδη ακτινοβολία, το παθητικό κάπνισμα και τις χημικές ουσίες. Η έκθεση εκτιμά ότι οι περιβαλλοντικοί και οι εργασιακοί παράγοντες κινδύνου ευθύνονται για το 10 % περίπου των κρουσμάτων καρκίνου στην Ευρώπη.

Ο κ. Virginijus Sinkevičius, επίτροπος αρμόδιος για θέματα περιβάλλοντος, ωκεανών και αλιείας, δήλωσε τα εξής: «Στην έκθεση του ΕΟΠ επισημαίνεται ότι τα κρούσματα καρκίνου τα οποία οφείλονται σε περιβαλλοντικές αιτίες είναι υπερβολικά πολλά. Τα καλά νέα είναι ότι αυτή τη στιγμή μπορούμε να αναλάβουμε δράση για να μειώσουμε τη ρύπανση και να αποτρέψουμε τους θανάτους. Με τη φιλοδοξία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για μηδενική ρύπανση μπορούμε να επιτύχουμε οικονομικά αποδοτικά οφέλη για την πρόληψη του καρκίνου μειώνοντας την έκθεση σε επιβλαβείς ρύπους. Το όφελος για το περιβάλλον είναι όφελος για όλους μας».

Η κ. Στέλλα Κυριακίδου, επίτροπος αρμόδια για θέματα υγείας και ασφάλειας των τροφίμων, δήλωσε: «Κάθε χρόνο στην Ευρώπη εκτιμάται ότι πάνω από διακόσιες πενήντα χιλιάδες ζωές χάνονται εξαιτίας του καρκίνου που σχετίζεται με περιβαλλοντικές αιτίες. Η πρόληψη θα είναι πάντα καλύτερη από τη θεραπεία και, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου, αναλάβαμε με σθένος τη δέσμευση να μειώσουμε τους ρύπους στα ύδατα, το έδαφος και τον αέρα. Μόλις αυτήν την εβδομάδα υποβάλαμε μια πρόταση-ορόσημο στο πλαίσιο της στρατηγικής μας «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50 % έως το 2030. Από τις διαπιστώσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος αναδεικνύεται ξεκάθαρα πώς η υγεία του πλανήτη μας είναι αλληλένδετη με την υγεία μας. Πρέπει να είμαστε σύμμαχοι με τη φύση, όχι αντίπαλοι».

Ο κ. Hans Bruyninckx, εκτελεστικός διευθυντής του ΕΟΠ, δήλωσε: «Βλέπουμε τις επιπτώσεις που έχει η ρύπανση του περιβάλλοντός μας στην υγεία και την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πρόληψη της ρύπανσης έχει τόσο ζωτική σημασία για την ευημερία μας. Η μείωση της ρύπανσης μέσω του σχεδίου δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση και της στρατηγικής για τη βιωσιμότητα των χημικών προϊόντων, καθώς και η αυστηρή εφαρμογή άλλων υφιστάμενων πολιτικών της ΕΕ θα συμβάλουν σημαντικά στη μείωση των κρουσμάτων καρκίνου και των θανάτων. Αυτή θα ήταν μια αποδοτική επένδυση στην ευημερία των πολιτών μας».

Περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου

Η ατμοσφαιρική ρύπανση (τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε εξωτερικούς χώρους) συνδέεται με το 1 % περίπου όλων των κρουσμάτων καρκίνου στην Ευρώπη και προκαλεί περίπου το 2 % όλων των θανάτων από καρκίνο. Όσον αφορά αποκλειστικά και μόνο τους καρκίνους του πνεύμονα, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί στο 9 % των θανάτων. Σε πρόσφατες μελέτες έχουν διαπιστωθεί συσχετίσεις μεταξύ της μακροχρόνιας έκθεσης σε αιωρούμενα σωματίδια, τα οποία αποτελούν βασικό ατμοσφαιρικό ρύπο, και της λευχαιμίας σε ενήλικες και παιδιά.

Το ραδόνιο και η υπεριώδης ακτινοβολία συμβάλλουν επίσης σημαντικά στην επιβάρυνση από τον καρκίνο στην Ευρώπη. Η έκθεση σε ραδόνιο σε εσωτερικούς χώρους συνδέεται με έως και 2 % όλων των κρουσμάτων καρκίνου και με ένα στα δέκα κρούσματα καρκίνου του πνεύμονα στην Ευρώπη. Η φυσική υπεριώδης ακτινοβολία ενδέχεται να ευθύνεται για έως και το 4 % του συνόλου των κρουσμάτων καρκίνου στην Ευρώπη. Ειδικότερα, η συχνότητα εμφάνισης του μελανώματος, μιας σοβαρής μορφής καρκίνου του δέρματος, έχει αυξηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες.

Η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα είναι δυνατόν να αυξήσει τον συνολικό κίνδυνο για όλες τις μορφές καρκίνου έως και κατά 16 % σε άτομα που δεν υπήρξαν ποτέ καπνιστές. Περίπου το 31 % των Ευρωπαίων εκτίθενται σε παθητικό κάπνισμα στο σπίτι, στην εργασία, κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου, σε εκπαιδευτικά ιδρύματα ή σε δημόσιους χώρους.

Ορισμένες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε χώρους εργασίας στην Ευρώπη και απελευθερώνονται στο περιβάλλον είναι καρκινογόνες και αποτελούν έναν από τους παράγοντες που προκαλούν καρκίνο. Επιπλέον, είναι γνωστό ή υπάρχουν υπόνοιες ότι αρκετές από αυτές τις χημικές ουσίες, μεταξύ των οποίων ο μόλυβδος, το αρσενικό, το χρώμιο, το κάδμιο, το ακρυλαμίδιο, τα φυτοφάρμακα, η δισφαινόλη Α και οι υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS), προκαλούν καρκίνο σε πολλαπλά όργανα.

Ο αμίαντος σε όλες τις μορφές του είναι γνωστό καρκινογόνο το οποίο συνδέεται με το μεσοθηλίωμα και καρκίνους του πνεύμονα, καθώς και με τον καρκίνο του λάρυγγα και των ωοθηκών. Παρότι η ΕΕ απαγόρευσε τον αμίαντο το 2005, εξακολουθεί να υπάρχει σε κτίρια και κατασκευές με αποτέλεσμα την έκθεση των εργαζομένων που εκτελούν εργασίες ανακαίνισης και κατεδάφισης. Επιπλέον, ο καρκίνος στις διάφορες μορφές του εκδηλώνεται πολλά χρόνια μετά την έκθεση, ενώ ο αμίαντος εκτιμάται ότι ευθύνεται για το 55-88 % των καρκίνων του πνεύμονα που οφείλονται σε εργασιακά αίτια.

Δράση της ΕΕ για τον καρκίνο και τη ρύπανση

Το ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου αναγνωρίζει τον ρόλο που διαδραματίζουν οι περιβαλλοντικοί και οι επαγγελματικοί παράγοντες κινδύνου στην πρόκληση του καρκίνου, καθώς και τη δυνατότητα να σωθούν ανθρώπινες ζωές μέσω αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης. Σύμφωνα με τον στόχο αυτόν, το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση αποσκοπεί στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ρύπανσης των υδάτων, με στόχο τη μείωση της έκθεσης του ανθρώπου στη ρύπανση του περιβάλλοντος και τη μείωση των επιπτώσεων στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της επιβάρυνσης από καρκίνο που οφείλεται σε περιβαλλοντικές και επαγγελματικές αιτίες.

Η ΕΕ έχει ήδη λάβει αυστηρά μέτρα για την ατμοσφαιρική ρύπανση, στο πλαίσιο της οδηγίας για τις εθνικές δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών (ΕΑΟΕ) και των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, οι οποίες καθορίζουν πρότυπα ποιότητας του αέρα για την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δρομολογήσει αναθεώρηση των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, με στόχο, μεταξύ άλλων, τη συνεπέστερη εναρμόνιση των προτύπων για την ποιότητα του αέρα με τις πλέον πρόσφατες κατευθυντήριες γραμμές για την ποιότητα του αέρα που εξέδωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Η στρατηγική για τη βιωσιμότητα των χημικών προϊόντων αποσκοπεί στην απαγόρευση των πλέον επιβλαβών χημικών προϊόντων σε καταναλωτικά αγαθά, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκαλούν καρκίνο, και στην προώθηση της χρήσης χημικών προϊόντων που είναι ασφαλή και βιώσιμα εκ σχεδιασμού.

Όσον αφορά το ραδόνιο, η οδηγία για τα βασικά πρότυπα ασφάλειας θέσπισε νομικά δεσμευτικές απαιτήσεις για την προστασία από την έκθεση σε φυσικές πηγές ακτινοβολίας. Ο οδηγία προβλέπει για τα κράτη μέλη της ΕΕ την υποχρέωση να θεσπίσουν εθνικά σχέδια δράσης για το ραδόνιο. Άλλες δράσεις της ΕΕ περιλαμβάνουν τον συντονισμό των ευρωπαϊκών προσπαθειών για την αντιμετώπιση του παθητικού καπνίσματος και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους της υπεριώδους ακτινοβολίας.