L- Artiku — Għaliex għandu jimpurtani mill-Artiku?

Dines Mikaelsen jissoda r-rajfil tiegħu mal-pruwa tad-dgħajsa tiela’ u nieżla bil-mod, jikkargaha ċ-ċejmber u jagħmel sinjal lil sħabu biex joqogħdu kwieti. Il-kaċċatur Inuit diġà ma laqatx darbtejn. Jagħfas il-grillu. Tifqigħa qawwija tirbombja lura mill-icebergs u, tul ta’ grawnd tal-futbol ’il bogħod, tikkollassa foka.

L-erba’ sħab ta’ Dines — turisti — jinstamtu. Huma ġew appuntu biex jaraw dan imma xorta jħossuhom ixxukkjati xi ftit. Dines u t-turisti li issa jiddependi fuqhom għal perċentwal għoli tad-dħul tiegħu, għadhom ma tantx jafu ’l xulxin. Waqt li kulturi oħra jgħixu kważi għal kollox fuq qatgħat puliti ta’ laħam miksi fis-selofejn, il-kaċċa u l-forom tradizzjonali tat-trobbija tal-annimali għadhom fiċ-ċentru tal-kulturi fl-Artiku.

Il-kultura u l-pajsaġġ tal-Artiku, eżatt bħan-negozju turistiku żgħir ta’ Dines, qed ikunu ffurmati minn żewġ forzi qawwija: il-globalizzazzjoni u l-bidla fil-klima. Il-globalizzazzjoni ġabet l-MTV, l-iPods, sistemi ta’ navigazzjoni l-aktar moderni, u espożizzjoni akbar għad-dinja ta’ barra. Il-bidla fil-klima qed tittrasforma l-pajsaġġ iffriżat, iddewweb il-glaċieri u tiftaħ il-passaġġi fil-baħar. Dan joffri xi opportunitajiet ġodda. Il-vapuri tal-kruċiera bdew jidhru għall-ewwel darba f’Tasiilaq, ir-raħal ta’ Dines fuq il-gżira Ammassalik ħdejn il-kosta għerja u miftuħa għall-irjieħ fil-lvant ta’ Greenland. Fl-2006 waslu erba’ vapuri tal-kruċiera; is-sena ta’ wara saru tmienja. ‘Ħames snin ilu, ma kienx hemm dubbien fit-tramuntana ta’ Greenland. Issa għandhom. Hawnhekk id-dubbien jasal xahar qabel ma kienu jaslu s-soltu,’ jgħid Dines. It-temp jinħass li hu aktar sħun. It-temperaturi tas-sajf f’Tasiilaq laħqu t-22 grad fis-sjuf riċenti — u kisru r-rekords ta’ qabel.

X’qed jiġri fl-Artiku?

Il-bidla fil-klima qed ikollha impatt ikbar fl-Artiku milli f’postijiet oħra. It-temperaturi fl-Artiku żdiedu bid-doppju tal-medja globali matul l-aħħar 50 sena.⁽¹⁹⁾ L-Istudju Catlin tal-Artiku, imwettaq fir-rebbiegħa tal-2009, studja s-silġ fuq rotta ta’ 280 mil matul il-Baħar Beaufort, lokalizzat fil-muntanji tat-tramuntana tal-Artiku. Bħala medja, is-silġ kien sitt piedi fond u kellu sena. Is-silġ tal-baħar aktar qadim, aktar oħxon u aktar stabbli qiegħed jisparixxi. Fl-2008, ir-rotot tal-vapuri fl-Artiku fil-Passaġġ tal-Majjistral u l-Passaġġ tal-Grigal kienu navigabbli bid-dgħajsa għal żmien qasir fis-sajf għall-ewwel darba minn meta bdew jinżammu r-rekords.

L-impatti jheddu li jeqirdu n-netwerk delikat ta’ ekosistemi Artiċi, li diġà qed jinbidlu b’mod imgħaġġel. B’mod partikulari s-silġ tal-baħar tal-Artiku qed jikkawża tħassib. Is-silġ u l-baħar ta’ taħtu huma l-abitat ta’ tiżwiqa ta’ ħajja — kollha fir-riskju minħabba t-tisħin globali.

L-orsijiet polari qed imutu bil-ġuħ minħabba li s-silġ l-eqreb tal-baħar, il-post ippreferit tal-orki biex jistrieħu, huwa irqiq wisq biex jiflaħhom. Għasafar migratorji li jqattgħu s-sajf fl-Artiku qed jitilfu l-istaġun tar-rebbiegħa bl-akbar ammont ta’ żahar, għax iseħħ tliet ġimgħat aktar kmieni — qabel ma jaslu huma.

Għaliex għandu jimpurtani mill-Artiku?

Għal ħafna minna, l-Artiku jista’ jidher remot ħafna fir-rigward tal-ġografija u r-rilevanza. Madankollu, ir-reġjun iwettaq irwol ewlieni fir-regolazzjoni tal-klima tad-dinja. Jekk il-bidla fil-klima tkompli bir-rati previsti, se jkollha konsegwenzi profondi għalina lkoll.

Il-poli tat-tramuntana u tan-nofsinhar iwettqu rwol vitali fir-regolazzjoni tal-klima tad-Dinja — jaġixxu bħala s-sistema ta’ tberrid tagħna. Tnaqqis fil-kopertura tal-borra ifisser li d-Dinja tassorbi aktar sħana mix-xemx u l-kurrenti tal-oċeanu jiċċaqalqu. L-Oċean Artiku, taħlita ta’ ilma ħelu li dab u ilma baħar, jinfluwenza l-kurrenti tal-oċean madwar id-dinja. Xi xjenzati jemmnu li wisq ilma ħelu li dab jista’ attwalment ‘jitfi’ wħud minn dawn il-kurrenti tal-baħar, li jwettqu rwol kruċjali fil-klima aktar lejn in-nofsinhar.

Ir-reġjun tal-Artiku hija wkoll l-abitat ta’ miljuni ta’ nies, ħafna minnhom minn popolazzjonijiet uniċi u indiġeni. Dawn in-nies u l-kulturi tagħhom jinsabu wkoll f’riskju.

Attivitajiet ekonomiċi ġodda fl-Artiku

Silġ tal-baħar u glaċieri tal-Artiku li jdubu se jiftħu żoni ġodda għall-isfruttament mill-bniedem. Huwa mistenni li ħafna attivitajiet ekonomiċi fl-Artiku se jiżdiedu fl-għexieren ta’ snin li ġejjin. Is-sajd se jibda jsir aktar fit-tramuntana meta s-silġ jirtira; ir-riżorsi taż-żejt u speċjalment tal-gass fl-Artiku se jkunu sfruttati; it-turiżmu diġà qiegħed jespandi; it-trasport bil-baħar probabbilment jiżdied flimkien mal-esportazzjoni tar-riżorsi tal-Artiku.

It-trasport interkontinentali tal-merkanzija jista’ jiżdied minħabba aktar ilma miftuħ u silġ irqaq, imma jeħtieġ żvilupp ta’ bastimenti u infrastruttura. L-estrazzjoni tal-minerali, l-injam u riżorsi oħra jista’ jiżdied ukoll. Id-diversi pajjiżi tal-Artiku jistgħu jibdew jikkompetu ma’ xulxin għall-kontroll tar-riżorsi, it-territorju u r-rotot tat-trasport bil-baħar. Il-bilanċ bejn il-potenzjal li jġib miegħu Artiku aktar sħun u r-riskji (bħat-tixrid taż-żejt u l-impatti ambjentali) jirrappreżenta sfida sinifikanti — sfida li teħtieġ bidliet fil-mod kif huwa rregolat l-Artiku.

Governanza ambjentali

F’partijiet oħra tad-dinja, l-isfida ambjentali hija li jkunu stabbiliti mill-ġdid l-ekosistemi li saritilhom il-ħsara. Fl-Artiku, għad għandna ċ-ċans li nipproteġu dak li hu, fil-parti l-kbira, ambjent uniku. Is-sistema preżenti ta’ governanza tal-Artiku hija fframmentata ħafna. Waqt li firxa wiesgħa ta’ ftehimiet internazzjonali japplikaw għall-Artiku, huma ma sarux speċifikament għar-reġjun u l-implimentazzjoni u l-infurzar tagħhom isiru bl-iskossi, anki fost l-istati tal-Artiku.

F’Novembru 2008, il-Kummissjoni Ewropea ppreżentat dokument b’deskrizzjoni qasira tal-interessi tal-UE fir-reġjun u tipproponi sett ta’ azzjonijiet għall-Istati Membri u l-istituzzjonijiet tal-UE. Hija l-ewwel pass lejn politika integrata tal-UE għall-Artiku. L-objettivi ewlenin tal-UE huma:

li tipproteġi u tippreserva l-Artiku f’unjoni mal-popolazzjoni tiegħu

li tippromwovi l-użu sostenibbli tar-riżorsi

li tikkontribwixxi għal governanza multilaterali mseddqa tal-Artiku

18. Evalwazzjoni Amap 2009: Is-Saħħa tal-Bniedem fl-Artiku

19. IPCC 2007, Previżjoni ta’ tmien is-seklu 21