Interview: Een duurzaam financieringssysteem – waar is dat goed voor?

Wat betekent duurzame financiering voor de EU als het gaat om het in de praktijk brengen ervan?

De investeringen die nodig zijn voor het financieren van de transitie van de economie van de EU naar een klimaatneutrale, klimaatbestendige, hulpbronnenefficiënte en rechtvaardige economie, gaan ver boven het vermogen van regeringen en belastingbetalers alleen. Daarom is de EU gekomen met een duurzaam financieringsbeleid dat essentieel zal zijn voor het mobiliseren, opschalen en kanaliseren van private investeringen in meer duurzame technologieën en ondernemingen en voor het financieren van duurzame economische groei op de lange termijn.

Duurzame financiering speelt een sleutelrol bij het helpen verwezenlijken van de beleidsdoelstellingen in het kader van de Europese Green Deal, evenals van de internationale verbintenissen van de EU ten aanzien van klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen.

Duurzame financiering houdt in dat wij bij het nemen van investeringsbesluiten rekening houden met sociale, milieugebonden en bestuursgerelateerde overwegingen. Milieuoverwegingen omvatten onder meer de vraag of investeringen de biodiversiteit in stand zouden houden, vervuiling zouden voorkomen, de circulaire economie een impuls zouden geven of beperking van en aanpassing aan de klimaatverandering zouden bevorderen. Andere overwegingen zijn bijvoorbeeld mensenrechtenkwesties, arbeidsverhoudingen en investeringen in gemeenschappen.

Het beleid heeft dus als doel investeringen te stimuleren en faciliteren die substantieel bijdragen aan milieudoelstellingen en om meer algemene duurzaamheidsdoelstellingen te bevorderen. Een duurzaam financieringsbeleid is nodig om enerzijds de financiële sector duurzamer te maken en anderzijds de financiering van de overgang van de economie naar duurzaamheid te verbeteren.

Hoe ver is de EU met het vaststellen van duurzame financieringsregels voor investeerders?

De EU heeft flinke inspanningen geleverd om het speelveld vooreen duurzaam financieringsbeleid te ontwikkelen, onder meer met wettelijke en niet-wettelijke beleidsmaatregelen die voortvloeien uit het actieplan duurzame groei financieren uit 2018 en de strategie voor duurzame financiering in het kader van de Europese Green Deal uit 2021.

Er is al belangrijke wetgeving ingevoerd als onderdeel van het actieplan voor duurzame financiering, zoals de taxonomieverordening, de verordening betreffende informatieverschaffing over duurzaamheid in de financiëledienstensector en de verordening inzake EU-klimaatbenchmarks.

Wat is het effect van de wet- en regelgeving?

Het pakket duurzame financieringsbeleidsmaatregelen van de EU heeft veel effect, en is op verschillende manieren baanbrekend. De EU probeert een brede aanpak van duurzame financiering te hanteren, die zich richt op de belangrijkste interventiepunten en wezenlijk verandering kan brengen in hoe het financiële systeem duurzaamheid ondersteunt. De wet- en regelgeving richt zich op een scala aan verschillende actoren, financiële producten en instrumenten.

Een rode draad is de verbeterde informatieverschaffing over de prestaties van financiële en niet-financiële ondernemingen en financiële producten in termen van bijvoorbeeld de mate van ecologische duurzaamheid en blootstelling aan duurzaamheidsrisico’s – met andere woorden, het toepassen van meer transparantie als motor voor verandering, zodat iedereen kan zien welke investeringen duurzaam zijn en helpen het risico van “greenwashing” te verminderen.

Wat is de rol van het EEA bij het zorgen voor een duurzaam financieringssysteem?

Het EEA heeft bijgedragen aan het opzetten van duurzaam financieringsbeleid van de EU door middel van actieve deelname aan een aantal deskundigengroepen die de Europese Commissie ondersteunen bij haar werk aan het actieplan voor duurzame financiering en de onderdelen daarvan, zoals de EU-taxonomie. Het EEA is permanent lid van het platform voor duurzame financiering, dat is opgericht in het kader van de EU-taxonomieverordening en dat adviezen verstrekt aan de Commissie, en adviseert over specifieke onderwerpen die verband houden met de verordening betreffende informatieverschaffing over duurzaamheid in de financiëledienstensector.

Het EEA was betrokken bij de deskundigengroep op hoog niveau voor duurzame financiering 2016-2018, die belangrijke input heeft geleverd aan het actieplan 2018, en bij de ontwikkeling van de EU-taxonomie voor duurzame activiteiten door zijn deelname aan de technische deskundigengroep inzake duurzame financiering (in de periode 2018-2020). Sinds 2020 is het EEA permanent lid van het platform voor duurzame financiering.

Het EEA zal actief blijven bijdragen aan beleidsontwikkelingen gericht op het ombuigen van kapitaalstromen in de richting van duurzame activiteiten, door het ondersteunen van een reeks EU-beleidsprocessen, waaronder de rapportagestandaarden overeenkomstig de richtlijn duurzaamheidsrapportage door bedrijven.

Kunt u uitleggen wat de EU-taxonomie is en hoe die zal werken?

De taxonomie legt vast aan welke voorwaarden een economische activiteit moet voldoen om als ecologisch duurzaam te worden beschouwd. Er worden technische criteria voor milieuprestatieniveaus in gedefinieerd, en ook sociale minimumgaranties waaraan een reeks van activiteiten moet voldoen om wettelijk te kunnen worden geclassificeerd als ecologisch duurzaam.

Het gaat bij de taxonomie in de eerste plaats over informatieverschaffing; bedrijven die onder de EU-richtlijn duurzaamheidsrapportage voor bedrijven vallen, zullen informatie moeten verschaffen over de wijze waarop hun economische activiteiten voldoen aan de criteria van de taxonomie en welk deel van hun activiteiten als ecologisch duurzaam kan worden beschouwd. De informatieverschaffingseisen gelden ook voor voorgenomen investeringen van die bedrijven.

Zo zullen banken hun groeneactivaratio openbaar moeten maken; deze verhouding geeft aan welk gedeelte van hun totale activa is geïnvesteerd in economische activiteiten die voldoen aan de taxonomie. De taxonomie zal ook gevolgen hebben voor de informatie die moet worden verstrekt over financiële producten en leiden tot nieuwe financiële producten met duurzaamheidskenmerken.

Hoe kunnen we zien of de Europese investeringssector opschuift naar groenere investeringen ten koste van industrieën/sectoren op basis van fossiele brandstoffen?

Een van de belangrijkste doelstellingen van duurzame financiering is om kapitaalstromen te helpen ombuigen naar duurzamere economische activiteiten, en het monitoren van die kapitaalstromen zal steeds belangrijker worden als indicator waaruit we kunnen afleiden of het systeem inderdaad duurzamer wordt.

De Europese Commissie zal in het kader van de strategie voor duurzame financiering uit 2021 in samenwerking met het platform voor duurzame financiering en financiële regelgevingsinstanties van de EU een robuust monitoringkader uitwerken. Hiermee zal in 2023 worden gestart.

Hoe verhouden de inspanningen van de EU voor duurzame financiering zich tot soortgelijke acties in andere landen en regio’s?

De EU loopt internationaal voorop als het gaat om de ontwikkeling van een allesomvattend beleidskader voor duurzame financiering. Op deze manier beïnvloedt de EU ook andere spelers, gezien het internationale karakter van de financiële markten. De EU werkt ook intensief samen met andere rechtsgebieden, bijvoorbeeld onder de paraplu van de G20 en het internationale platform voor duurzame financiering.

Is het mogelijk een financieringssysteem tot stand te brengen dat 100 % duurzaam is? Is dat realistisch?

Een volledig duurzaam financieringssysteem vereist een volledig duurzame economie, en omgekeerd. Op dit moment is geen van beide gerealiseerd. Het samenspel tussen beleid gericht op de reële economie en beleid gericht op de financiële sector zal van cruciale betekenis zijn om te bereiken dat we op alle fronten opschuiven naar meer duurzaamheid.

Net als veel andere zaken is het financiële systeem echt mondiaal. Dat betekent dat ook andere regio’s en landen een rol te vervullen hebben en hun economieën groener moeten maken. Het blijft een enorme uitdaging om volledige duurzaamheid te bereiken, maar gezien de klimaat- en milieuproblemen waarmee we worden geconfronteerd, is het absoluut noodzakelijk dat we in alle onderdelen van de economie hogere duurzaamheidsniveaus nastreven.

Andreas Barkman

Deskundige duurzame financiering bij het EEA