Artykuł wstępny – Przygotowanie Europy na zmieniający się klimat

Tegoroczne lato było najgorętsze w historii pomiarów na świecie i piąte pod względem gorących temperatur w Europie. W tegorocznych pożarach w Unii do tej pory spaliło się ponad 468 000 hektarów, przy czym skutki wielu z tych pożarów odczuły najsilniej ośrodki turystyczne na południu i lokalna gospodarka. Po długich okresach intensywnych upałów i suszy w ciągu kilku godzin poważnie ucierpiały całe społeczności na Rodos i Korfu i ich źródła utrzymania.

Odbiło się to również na przyrodzie. Ponad 40% spalonych w tym roku powierzchni należało do obszarów Natura 2000, co negatywnie wpłynęło na siedliska i gatunki zależne od tych ekosystemów. Fale upałów zbiegły się w czasie z ulewnymi deszczami i gwałtownymi powodziami w Bułgarii, Grecji, Słowenii i Turcji, powodując ofiary w ludziach i znaczne straty gospodarcze. W ciągu ostatnich 42 lat straty gospodarcze i szkody spowodowane ekstremalnymi warunkami pogodowymi i klimatycznymi wyniosły łącznie co najmniej 560 mld EUR, a tylko w latach 2021 i 2022 straty te przekroczyły 50 mld EUR. Podobnych rozmiarów strat możemy spodziewać się również w 2023 r.

Z roku na rok zaskakuje nas rosnące nasilenie tych zdarzeń i zasmuca rozmiar strat, jakie powodują. Jednak te ekstremalne zdarzenia pogodowe nie powinny nas już zaskakiwać. Niestety żyjemy w scenariuszu klimatycznym, przed którym od wielu lat ostrzegają nas naukowcy.

Nowa rzeczywistość: bardziej gorąco, sucho, wilgotno...

Na początku lata uruchomiliśmy stronę internetową  „Extreme summer weather in a changing climate: is Europe prepared?” (Ekstremalne letnie warunki pogodowe w zmieniającym się klimacie: czy Europa jest gotowa?), na której można znaleźć szczegółowe informacje na temat głównych ekstremalnych zjawisk pogodowych w okresie letnim, które w coraz większym stopniu wpływają na ludność, gospodarkę i przyrodę w Europie. Internauci mogą przeglądać interaktywne mapy i wykresy, aby uzyskać informacje na temat fal upałów, powodzi, susz i pożarów oraz chorób związanych z klimatem, takich jak denga. Oprócz podsumowania wpływu przeszłych wydarzeń, strona ta zawiera prognozy na przyszłość w oparciu o najnowszą wiedzę naukową.

Przesłanie jest jasne: latem będzie prawdopodobnie więcej, bardziej nasilonych i dłuższych fal upałów, wystąpią częstsze i bardziej ekstremalne powodzie, a także bardziej dotkliwe susze i pożary oraz wzrośnie liczba chorób związanych z klimatem. Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, w wygłoszonym w tym tygodniu orędziu o stanie Unii, mówiąc o Europejskim Zielonym Ładzie, stwierdziła: „Tak właśnie wygląda przegrzana planeta”.

Europa już podejmuje działania, których celem jest dostosowanie się do zmiany klimatu, lecz w naszej analizie wyszczególniliśmy obszary wymagające pilnych i dodatkowych działań. Musimy zmniejszyć wpływ zmiany klimatu na nasze społeczeństwo i gospodarkę, a zatem istnieje wiele wyzwań, którym musimy stawić czoła. W jaki sposób możemy lepiej chronić osoby najbardziej podatne na zagrożenia, takie jak osoby starsze, przed poważnymi falami upałów? Jak możemy przygotować nasze miasta na powodzie, fale upałów czy susze?

Wiemy, że rolnictwo również będzie musiało się dostosować. Co możemy zrobić, aby rolnictwo nadal generowało żywność oraz stabilne dochody dla rolników, a jednocześnie przyczyniało się do realizacji europejskich celów zrównoważonego rozwoju? W jaki sposób społeczeństwo może przygotować się na tę nową rzeczywistość?

Gotowość społeczna

Skutki zmiany klimatu i poziomy gotowości społecznej różnią się znacznie w poszczególnych krajach Europy. Środki podejmowane przez społeczności muszą uwzględniać lokalne wyzwania oraz dostępne im zasoby. Wiedza będzie odgrywać kluczową rolę we wspieraniu gotowości Europy. Europejska platforma przystosowania się do zmiany klimatu Climate-ADAPT oferuje ponad 100 studiów przypadku i przykładów potencjalnych opcji przystosowania się do zmiany klimatu, a także narzędzi ułatwiających planowanie w tym zakresie.

EEA wspiera politykę przystosowania się do zmiany klimatu i jej wdrażanie w Europie poprzez szereg wskaźników i ocen, w tym europejską ocenę ryzyka związanego z klimatem, którą opublikujemy na początku przyszłego roku. Agencja oceni obecne i przyszłe skutki zmiany klimatu oraz zagrożenia związane ze środowiskiem, gospodarką i szeroko pojętym społeczeństwem w Europie.

Środki przystosowawcze muszą iść w parze z potrzebą drastycznego i szybkiego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Uzupełnieniem tych wysiłków muszą być równie ambitne działania w ramach walki z zanieczyszczeniem środowiska, utratą różnorodności biologicznej i niezrównoważonemu wykorzystaniu zasobów. Środki te należy wprowadzić w sposób sprawiedliwy i uczciwy, tak aby osoby znajdujące się w najbardziej niekorzystnej sytuacji w naszym społeczeństwie nie zostały pominięte.

Europejski Zielony Ład to kompleksowe i spójne ramy polityczne dla działań na wszystkich tych frontach. Jego wdrożenie ma kluczowe znaczenie dla wzmocnienia ogólnej odporności społecznej Europy. Ponadto, wraz z siecią Eionet, EEA jest w pełni zaangażowana w przekazywanie danych i wiedzy potrzebnych do wdrożenia Europejskiego Zielonego Ładu.