Jakość powietrza pozostaje ważnym tematem dla wielu Europejczyków

W tegorocznym raporcie podkreśla się fakt, że stężenie zanieczyszczeń powietrza w całej Europie wciąż powoli się poprawia. Niemniej jednak wciąż obserwujemy ich istotny wpływ na zdrowie. Zanieczyszczenie powietrza nadal obniża jakość życia poprzez wywoływane przez nie  choroby. W uaktualnionym raporcie zawarto również nowe dane szacunkowe na temat wpływu najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń powietrza, takich jak cząstki stałe (PM)_2,5, które spowodowały w 2013 r. ok. 467 000 przedwczesnych zgonów w 41 państwach europejskich.

Zagrożenia dla zdrowia spowodowane zanieczyszczeniem powietrza są dobrze znane dzięki organizacjom takim jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), a ludzie w całej Europie zyskują coraz większą świadomość powagi tego problemu. Codziennie jesteśmy narażeni na działanie zanieczyszczonego powietrza. Nie jest ono widoczne, ale jest naprawdę odczuwalne przy jego wysokich poziomach.

W raporcie podkreśla się wpływ transportu drogowego na zanieczyszczenie powietrza, o czym informowano niedawno w wiadomościach w odniesieniu do szeregu europejskich miast, w tym Paryża i Londynu.

Transport drogowy stanowi podstawowe źródło emisji dwutlenku azotu (NO₂), który jest jednym z głównych zanieczyszczeń szkodzących zdrowiu. Zanieczyszczenie to jest również prekursorem ozonu i cząstek stałych mogących tworzyć się w powietrzu. Transport jest także istotnym źródłem cząstek pierwotnych, nie tylko w związku ze spalaniem paliwa, ale również przez zużywanie się opon i hamulców. Oprócz tego, transport stanowi bardzo istotne źródło emisji gazów cieplarnianych.

Transport drogowy zajmuje także ogromną część przestrzeni publicznej, przykładem czego może być zagęszczenie ruchu. Generuje również hałas. Problem ten jest zatem wielowymiarowy.

Oczywiście nikt nie kwestionuje ważnej roli, jaką transport i mobilność odgrywają w naszym codziennym życiu, jednak przemieszczanie się może być bardziej przyjazne dla środowiska. Można zauważyć, że w wielu miastach w całej Europie podejmuje się już działania zmierzające do stworzenia bardziej zrównoważonych systemów mobilności. Środki takie jak opłata z tytułu zatoru to rozwiązania krótkoterminowe. Należy zatem rozważyć długofalowe i innowacyjne zmiany w systemie transportu, które ulepszą nasz ogólny dobrostan.

Kwestia pieców na drewno i kominków stanowi dużo poważniejszy problem niż mogłoby się wydawać, w szczególności w zimie. Wiele osób, zwłaszcza w Europie Wschodniej i Północnej, pali w kominkach lub piecach na drewno, które emitują dużo PM_2,5.Spalanie paliwa wszelkiego rodzaju w celu ogrzania domów, budynków komercyjnych i innych obiektów instytucjonalnych stanowi w rzeczywistości największe źródło emisji PM_2,5.Cały sektor emituje ponad połowę wszystkich PM_2,5na szczeblu europejskim.

Innym problemem w zimie może być fakt, że przy łagodnych warunkach pogodowych większość tych zanieczyszczeń atmosferycznych utrzymuje się zwykle w powietrzu i znajduje się blisko ziemi z uwagi na inwersję termiczną. W takich warunkach chłodniejsze powietrze zostaje w niższych warstwach atmosfery. Chłodniejsze powietrze, które jest gęstsze, zapobiega mieszaniu się i rozpraszaniu zanieczyszczeń atmosferycznych w górne partie atmosfery, w związku z czym zanieczyszczenia utrzymują się blisko ziemi.

Jednym z najważniejszych działań EEA jest dostarczenie niezbędnej wiedzy i danych, aby pomóc decydentom w podejmowaniu bardziej świadomych decyzji w sprawie polityki dotyczącej jakości powietrza. Nasze działania pomagają również podnosić świadomość społeczną w kwestii tego problemu, co jest równie ważne.

Zbieramy oficjalne dane na temat zanieczyszczenia powietrza z państw europejskich, a następnie wykorzystujemy je w regularnych ocenach jakości powietrza dokonywanych za pomocą raportów i wskaźników. Dzielimy się również danymi o zanieczyszczeniu powietrza z wieloma innymi zainteresowanymi stronami, takimi jak opinia publiczna, administracja państwowa i regionalna oraz program satelitarny UE „Copernicus”. Regularnie uczestniczymy również w seminariach, konferencjach i spotkaniach w Europie i na  świecie. Dzielimy się spostrzeżeniami oraz dyskutujemy na temat tej kwestii i naszych ustaleń, które pomagają decydentom podejmować działania. Zanieczyszczenie powietrza ma powiązania z wieloma obszarami polityki, zatem jednym z naszych priorytetów jest promowanie zintegrowanych polityk i środków międzysektorowych.

Znaczną większość danych zbieramy dzięki stałym stacjom nadzorowania jakości powietrza kierowanym przez organy krajowe i lokalne w państwach członkowskich. Obecnie dostrzegamy jednak możliwość zastosowania również innych technologii, takich jak gromadzenie danych z wykorzystaniem satelitów objętych unijnym programem Copernicus. Jest to stosunkowo nowe rozwiązanie. EEA korzysta z serwisu monitorowania stanu atmosfery programu Copernicus, a nasz zespół ds. jakości powietrza wykorzystuje część tych danych w swojej pracy. Poprzez połączenie informacji z satelitów z modelowaniem możemy uzyskać lepszy przestrzenny rozkład stężeń zanieczyszczeń. Dlatego zamiast zbierania danych w pewnych odstępach czasu jedynie z niektórych stacji pomiaru możemy uzyskać dużo szerszą perspektywę. Należy jednak potwierdzić wyniki modelowania z obserwacjami i to w tym obszarze niezbędne są dane, które EEA otrzymuje od państw z całej Europy.

Zauważamy również, że społeczeństwo podejmuje działania monitorowania zanieczyszczenia powietrza z wykorzystaniem czujników. Stanowią one nowe źródło informacji, jednak dokładność tych urządzeń wymaga nadal ulepszenia. Pomiary te nie są jeszcze całkowicie wiarygodne, jednak jest to nowa technologia, która stanowi świetny sposób podnoszenia świadomości społecznej i stopnia udziału społeczności w rozwiązywaniu problemów związanych z zanieczyszczeniem powietrza. W pewnym momencie technologia ta może stać się również dobrym źródłem informacji uzupełniających.

Alberto González Ortiz

Wywiad w biuletynie EEA nr 04/2016 z grudnia 2016 r.