Yeşil altyapı: doğaya dayalı çözümlerle daha iyi yaşam

Yeşil altyapı nedir ve neden önemlidir?

Avrupa Komisyonu Yeşil Altyapı Bildirisi'nde doğaya dayalı çözümlerle ekolojik, ekonomik ve sosyal faydalar sağlamak, doğanın insana sunduğu faydaları anlamaya yardımcı olmak ve bu faydaları sürdüren ve geliştiren yatırımları harekete geçirmek için bir araç olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir deyişle, insan refahını ve yaşam kalitesini destekleyen doğa, yarı doğal alanlar ve ekosistem hizmetleri veren yeşil alanlardan oluşan ağdır.

Yeşil altyapı aynı mekansal alan üzerinde birden çok işlev ve fayda sağlayabilir. Bu işlevler; çevresel (biyolojik çeşitliliği korumak veya iklim değişikliğine uyum sağlamak vb.), sosyal (su drenajı veya yeşil alanlar vb.) ve ekonomik (istihdam ve emlak fiyatlarını artırmak vb.) olabilir. Genellikle drenaj veya taşıma gibi tek işlevleri yerine getiren gri altyapı çözümleriyle kıyaslandığında, aynı anda birden çok sorunla başa çıkma potansiyeli yeşil altyapıyı cazip kılar. Klasik gri altyapıya hala ihtiyaç vardır, ancak doğaya dayalı çözümlerle daha fazla desteklenmelidir.

Örneğin, yeşil altyapı kanalizasyon sistemlerine, oradan da bitki örtüsü ve toprağın doğal tutma ve emme kapasitesinden dolayı göl, nehir ve akarsulara karışan yağmur suyu akış miktarını azaltmak için kullanılabilir. Böyle bir durumda yeşil altyapının faydaları arasında artan karbon depolama, yüksek hava kalitesi, şehir ısı adalarının azaltılması, doğal yaşam ortamının ve eğlence-dinlence alanlarının artması sayılabilir. Yeşil alanlar aynı zamanda kültürel ve tarihi ortamlara da katkı sağlayarak, mekanlara, aynı zamanda insanların yaşayıp çalıştığı kentsel ve kent çevresi alanlara kimlik kazandırmaktadır. Araştırmalar yeşil altyapı çözümlerinin gri altyapıya kıyasla daha az pahalı olduğunu, aynı zamanda yerel ekonomiler, toplumsal doku ve daha geniş çevre için çeşitli faydalar sağladığını göstermektedir.

Yeşil altyapının gelişimini engelleyen ana sorunlar nelerdir?

Yeşil altyapı son derece yeni ve karmaşık olmasının yanı sıra kabul görmüş genel bir tanımı da bulunmamaktadır. Ayrıca nicel analiz ve değerlendirme için belirli bir gösterge de bulunmamaktadır. Sonuç olarak, politika belirleyiciler yeşil altyapıyı politikaya uyarlama konusunda sıkıntı yaşamaktadır. Ancak bazı yeşil altyapı uygulamaları bu eğilimin ötesine geçebilmektedir. Örneğin, ekokanallar ve yeşil çatı gibi doğal su yönetim sistemlerinin belirgin işlevleri vardır ve bu işlevlerin etkinliklerini değerlendirmek için de yöntemler bulunmaktadır.

Yeşil altyapının finansal durumu da karmaşık görünüyor, ancak yukarıda görüldüğü gibi birden fazla fayda sağlamasının yanı sıra, genellikle daha ucuz, daha sağlam ve sürdürülebilirdir. Bu nedenle, planlayıcılar sel için kanal ve boru gibi gri çözümler yerine, öncelikli olarak taşkın yatağı veya sulak alanları iyileştirmenin faydalarına bakmalıdır.

Son olarak, yeşil altyapı AB'nin Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi içerisinde yer almaktadır. Ancak sadece bir biyoçeşitlilik koruma aracı değil, bundan daha fazlasını kapsamaktadır. Yeşil altyapı AB'nin bölgesel ve kırsal kalkınma, iklim değişimi, doğal afet risk yönetimi, tarım, ormancılık ve çevre konularında tanımladığı politik hedeflere erişimde önemli katkılar sağlayabilir.

Yeşil altyapı ile ilgili Avrupa politikası nedir ve yukarıdaki sorunları çözmek için neler yapılıyor?

AB'nin Yeşil Altyapı Stratejisi yeşil altyapının bölgesel kalkınmanın ayrılmaz bir parçası olarak AB politikalarına bütünüyle entegre edilmesini desteklemektedir. Strateji doğaya dayalı çözümlerle ulaşılması mümkün olan politik hedeflere ve Avrupa 2020 Büyüme Stratejisinin kimi alanlarına önemli katkılar sağlayabileceğine işaret etmektedir.

Ayrıca, Biyoçeşitlilik Stratejisi '2020'ye kadar, yeşil altyapı oluşturarak ve bozuk ekosistemin en az %15'ini onararak ekosistemlerin ve hizmetlerinin devam ettirilmesini ve geliştirilmesini sağlamayı hedeflemektedir'. Söz konusu strateji Üye Devletlerin sahip oldukları ekosistemlerin güncel durumlarının saptanma ve ekosistem hizmetleri değerlendirmelerini talep etmektedir. Böylece, bu çalışma ekosistem hizmetlerinin ekonomik değerlerinin saptanmasına katkı sağlayacak ve 2020'ye kadar bu değerlerin AB ve ulusal muhasebe ve raporlama sistemlerine entegrasyonunu teşvik edecektir.

Yeşil Altyapı, özellikle Yedinci Çevre Eylem Programı (7EAP), Bölgesel Politika 2014–2020, Su Çerçevesi Direktifi, Nitrat Direktifi, TaşkınDirektifi ve İklim Değişikliğine Adaptasyon Konulu AB Stratejisi içerisinde olmak üzere AB politikalarının farklı alanlarında da tanınmıştır.

Tüm bu gelişmelerin yeşil altyapının bir politika aracı olarak yerel çözümler bulunmasında etkin olarak kullanılmasını sağlayacağını umuyoruz.

AÇA bu çalışmaya nasıl katkıda bulunuyor?

AÇA, yeşil altyapıya ilişkin araştırmasını politikacıları ve kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla yürütmektedir. Yeşil altyapıyı tespit etme ve ölçme araçları geliştirmenin önemini vurgulayan, aynı zamanda ulusal ve bölgesel öncelik ve hedef belirlemek için bilgi sağlayan Yeşil altyapı ve bölgesel uyum adlı raporu 2011'de yayımladık. Bu rapor AB'nin Yeşil Altyapı ile ilgili Bildirisinin oluşturulmasına da katkı sağladı.

Avrupa'da yeşil altyapının mekansal analizi başlıklı AÇA çalışması, yeşil altyapıyı ekosistem sağlığı ve direncini arttırma, biyoçeşitliliğin korunmasına katkıda bulunma, iklim değişikliğini azaltma, biyota için ana yaşamsal ortamların sağlanması ve yaşamsal ortam bağlantısı gibi ekosistem hizmetlerini destekleyerek insanlara fayda sağlama için ekolojik ve mekansal bir kavram olarak değerlendirir.

AÇA'nın, Doğaya dayalı çözümlerin keşfi - yeşil altyapının hava ve iklim değişimiyle ilgili tehlikelerin etkisini azaltmadaki rolü - adlı değerlendirme raporu yakında yayınlanacaktır. Bu rapor yeşil altyapının, Avrupa'da ve küresel anlamda maliyeti en yüksek ve en ölümcül doğal afetler arasında yer alan beklenmedik hava ve iklim olaylarının geri döndürülemez etkilerini azaltmaya nasıl katkı sağladığını göstermektedir. Rapor özellikle iklim değişikliliğinin bir sonucu olarak ortaya çıkan toprak kayması, çığ, sel ve fırtına gibi doğal afetleri irdelemektedir. Bunlara ek olarak rapor küresel iklim değişikliğinin azaltılmasına katkı sağlayan yeşil altyaı ve ekosistem hizmetlerine de değinmektedir.

Gorm Dige

2015/3 sayılı AÇA bülteninde yayımlanan röportaj, Eylül 2015.