Sajf 2022: Għajxien fi stat ta’ diversi kriżijiet

Il-pandemija tal-COVID-19 ikkawżat aktar minn nofs miljun mewta fl-UE sa mill-bidu tagħha u għadha ma għaddietx. Bis-saħħa ta’ programmi estensivi ta’ tilqim u ta’ immunità kollettiva dejjem akbar, il-pandemija naqset u s-saħħa tan-nies hija protetta aħjar, iżda l-ġimgħa l-oħra biss ġew irreġistrati aktar minn 1 000 000 każ ġdid. Bl-istaġun tax-xitwa u tal-influwenza li qed joqrob, nistgħu niffaċċjaw varjanti oħra u żieda fil-każijiet.

Il-pandemija kienet waħda mill-iskattaturi tal-inċertezza u tal-vulnerabbiltà ekonomika, li poġġiet stress fuq il-finanzi pubbliċi u wasslet għal prijoritizzazzjoni mill-ġdid tal-politika. Is-sitwazzjoni kompliet tmur għall-agħar bil-gwerra fl-Ukrajna, li ġġenerat tbatija umana immensa fil-prattika iżda żdiedet ukoll mal-problemi ekonomiċi. Fl-aħħar ta’ Awwissu, ir-rata annwali tal-inflazzjoni fiż-żona tal-euro kienet stmata li hija 9.1 %. Iż-żieda fil-prezzijiet tal-enerġija, komponent tal-kalkolu ġenerali tal-inflazzjoni, kienet ta’ aktar minn 38 %. Din l-inflazzjoni għolja hija mistennija li ġġib magħha staġnar fl-ekonomija, li kienet bdiet tirkupra wara l-pandemija. L-introjti ma żammewx mal-pass tal-inflazzjoni, li se jkompli jnaqqas il-kapaċità tal-akkwist fl-Ewropa u madwar id-dinja.

Sajf 2022: sħana estrema, nixfa u nirien fil-foresti

Matul is-sajf, kienet il-kriżi klimatika li ddominat l-aħbarijiet ewlenin. Ix-xjenza ilha tibgħat sinjali qawwija għal għexieren ta’ snin li l-klima tagħna qiegħda tinbidel u li se jkollha impatt fuq l-aspetti kollha ta’ ħajjitna. Għal miljuni ta’ Ewropej, it-tibdil fil-klima ma għadux xenarju ipotetiku ta’ impatti potenzjali fil-futur; dan is-sajf sar realtà ta’ kuljum. Partijiet kbar tal-Ewropa ġarrbu mewġiet ta’ sħana qawwija, li f’ħafna postijiet telgħu iktar minn 40 °C.

It-temperaturi medji fl-Ewropa dan is-sajf kienu l-ogħla li qatt ġew irreġistrati. Is-sħana estrema wasslet ukoll għal żieda fir-riskji ta’ nixfa. Ġeneralment, Awwissu 2022 kien ħafna aktar xott mill-medja f’ħafna mill-Ewropa tal-Punent u f’partijiet mill-Ewropa tal-Lvant. Fil-fatt, issa ħafna partijiet tal-Ewropa esperjenzaw inqas xita mill-medja għal diversi snin konsekuttivi. Madankollu, fil-biċċa l-kbira tal-Iskandinavja u partijiet mill-Ewropa tan-Nofsinhar u tax-Xlokk, dan kien sajf li fih niżlet iktar xita mis-soltu. Madankollu, din l-inċertezza u l-volatilità tal-klima ma bidlux il-fatt li fl-aħħar ta’ Awwissu 2022 kważi żewġ terzi tal-Ewropa hija mhedda min-nixfa — li x’aktarx tkun “l-agħar għal mill-inqas 500 sena” — skont valutazzjoni riċenti miċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka tal-Kummissjoni Ewropea.

Sħana estrema u tnaqqis fl-umdità tal-ħamrija jżidu r-riskju ta’ nirien fil-foresti. S’issa din is-sena, fl-UE nħarqu rekord ta’ 700 000 ettaru f’nirien fil-foresti. Skont is-Sistema Ewropea ta’ Informazzjoni dwar in-Nirien fil-Foresti, Spanja hija l-aktar milquta s’issa b’aktar minn 283 000 ettaru maħruqa (li jikkorrispondu għal żona kemxejn akbar mil-Lussemburgu), segwita mir-Rumanija (150 735 ettaru), mill-Portugall (86 631 ettaru), minn Franza (62 102 ettari) u mill-Italja (42 835 ettaru).

Dawn l-impatti klimatiċi jidhru fl-isfond ta’ kriżi ta’ bijodiversità usa’, ikkawżata mill-isfruttament żejjed, mid-degradazzjoni tal-ekosistema, mit-tniġġis, u dejjem aktar aggravati mit-tibdil fil-klima. Mill-ħamrija sal-ħabitats tal-baħar, ħafna ekosistemi jinsabu f’riskju u ħafna speċijiet huma mhedda mill-estinzjoni. Id-degradazzjoni ambjentali tħalli impatt fuq is-saħħa u l-benesseri tagħna kif ukoll fuq il-kapaċità tagħna li nkampaw bit-tibdil fil-klima.

Dawn il-kriżijiet huma globali u marbuta ma’ xulxin. Dawn huma l-konsegwenzi ta’ sistemi ta’ produzzjoni mhux sostenibbli u konsum f’ekonomija globalizzata. S’issa aktar minn 6.5 miljun tilfu ħajjithom minħabba l-COVID-19. Dan is-sajf is-sħana estrema laqtet lis-subkontinent Indjan. Terz tal-Pakistan huwa mgħarraq. Temperaturi globali estremi wasslu għal tidwib rapidu tal-glaċieri tal-Ħimalaja u l-għargħar li rriżulta sposta 32 miljun Pakistani, li huma fi bżonn urġenti ta’ kenn, ikel u mediċina. L-iskala tad-devastazzjoni li dehret fil-Pakistan jew il-gravità tat-tifun fil-Korea t’Isfel jew in-nirien fil-foresti u l-perjodi ta’ nixfa li għaddejjin bħalissa f’Kalifornja qabżu l-projezzjonijiet.

L-impatti tal-għargħar fil-Pakistan se jinħassu madwar id-dinja. Il-Pakistan huwa produttur u konsumatur ewlieni tar-ross — wieħed mill-elementi ewlenin fis-suq globali tal-ikel, li diġà jinsab taħt pressjoni minħabba l-gwerra fl-Ukrajna. Il-prezzijiet u s-swieq tal-ikel huma volatili, u jiffaċċjaw tfixkil potenzjali fil-ktajjen tal-provvista. In-nixfiet fl-Ewropa x’aktarx li jaffettwaw aktar il-prezzijiet, u dan jaggrava l-kriżi tal-għoli tal-ħajja.

Il-Gwerra fl-Ukrajna u l-kriżi tal-enerġija

Il-gwerra fl-Ukrajna spostat ukoll miljuni ta’ persuni, ikkawżat telf ta’ ħajja, tniġġis ambjentali u qerda ta’ infrastruttura ewlenija. Hija kriżi umanitarja, li se ndumu snin jekk mhux għexieren ta’ snin sabiex nirkupraw minnha. Il-gwerra kkawżat ukoll kriżijiet ekonomiċi u tal-enerġija fl-Ewropa. B’reazzjoni għall-aggressjoni Russa, l-Unjoni Ewropea imponiet sanzjonijiet ekonomiċi fuq ir-Russja, u poġġiet l-importazzjonijiet tal-fjuwils fossili mir-Russja taħt skrutinju.

Għal ħafna Stati Membri tal-UE, ir-Russja kienet il-fornitur ewlieni tal-enerġija iżda l-Kummissjoni Ewropea u l-Istati Membri issa qed ifittxu li jnaqqsu din id-dipendenza. Fil-bidu ta’ Settembru, ir-Russja waqqfet il-gass fornut permezz tal-pipeline North Stream 1, li qabel il-gwerra kien iforni kważi 40 % tal-importazzjonijiet tal-gass naturali lill-UE.

Il-kriżi tal-enerġija attwali fl-Ewropa hija doppja: Il-prezzijiet tal-enerġija żdiedu b’mod drammatiku u l-Ewropa issa qed tiffaċċja provvista limitata għax-xhur li ġejjin tax-xitwa. Ħafna pajjiżi fl-Ewropa bdew jistabbilixxu miżuri urġenti sabiex inaqqsu l-konsum, jiżguraw is-sigurtà tal-enerġija u jipprevjenu l-iskart, kif ukoll sabiex jillimitaw l-impatt tal-kontijiet tal-enerġija li qed jiżdiedu fuq l-unitajiet domestiċi.

Is-sostenibilità hija l-unika triq vijabbli ’l quddiem.

Din l-istampa ta’ kriżijiet multipli u simultanji hija waħda kumplessa u ta’ sfida li qatt ma rajna qabel. Bħal fil-kriżijiet kollha, xi pajjiżi u komunitajiet se jiġu affettwati aktar minn oħrajn. Ħafna unitajiet domestiċi fl-Ewropa u madwar il-pjaneta huma mħassba dwar il-kapaċità tagħhom li jissodisfaw il-ħtiġijiet bażiċi bħall-ikel u t-tisħin. Aħna vulnerabbli.

Is-sistemi naturali, is-saħħa u l-ekonomija tagħna huma wkoll vulnerabbli. Il-biċċa l-kbira tal-kriżijiet globali jindikaw kawża ewlenija waħda: l-użu mhux sostenibbli tar-riżorsi tal-pjaneta tagħna.

Iżda l-UE u oħrajn indikaw mod kif tiġi indirizzata din il-kawża ewlenija permezz ta’ azzjoni dwar il-klima u l-ambjent.

Bil-Patt Ekoloġiku Ewropew, l-UE stabbiliet għanijiet ambizzjużi sabiex tindirizza l-kawżi ta’ dawn il-kriżijiet — it-trasformazzjoni tas-sistemi tal-enerġija tagħna, it-tnaqqis tad-dipendenza tagħna mill-fjuwils fossili, l-investiment f’sorsi tal-enerġija nodfa u rinnovabbli, ir-restawr tan-natura, it-tisħiħ taċ-ċirkolarità fl-ekonomija tagħna — filwaqt li tiġi żgurata tranżizzjoni ġusta fejn aħna nappoġġaw lil dawk l-aktar affettwati.

It-tranżizzjoni meħtieġa mhijiex se tkun faċli. Dan se jieħu ż-żmien u l-flus. Iżda, b’dawn id-diversi kriżijiet li qed iħallu impatt fuqna, kemm jekk huma nuqqas ta’ enerġija, avvenimenti ta’ temp estrem jew inflazzjoni li qed tiżdied, ma għandna l-ebda għażla ħlief li naġixxu, u li naġixxu b’urġenza. U l-azzjonijiet, id-deċiżjonijiet u l-politiki tagħna għandhom jagħmlu ħilithom sabiex iwasslu futur sostenibbli. In-nuqqas ta’ azzjoni qed isir dejjem aktar irresponsabbli, jiswa aktar flus mit-teħid ta’ azzjoni, u huwa etikament inaċċettabbli.

Il-vulnerabbiltajiet u l-impatti ambjentali, ekonomiċi u soċjali tal-mudell ekonomiku attwali tagħna ġew studjati u dokumentati sew. Sa minn għexieren ta’ snin ilu, il-mudelli u l-analiżijiet xjentifiċi tawna idea tajba ta’ fejn sejrin. Dak li qed nassistu la huwa mhux mistenni, u lanqas eċċezzjonali. Issa ninsabu f’punt fejn dan m’għadux jikkonċerna tentattiv li jiġi previst il-futur, iżda jikkonċerna l-użu tal-għarfien kollu disponibbli sabiex jissawwar f’direzzjoni fundamentalment sostenibbli.

Hans Bruyninckx

Direttur Eżekuttiv tal-EEA

Editorjal ippubblikat fil-Bulettin tal-EEA, Settembru tal-2022